საქართველოში მეფუტკრეობას მდიდარი ისტორია აქვს - არქეოლოგიური წყაროები მიუთითებს, რომ თაფლის წარმოება 7000 წელზე მეტი ხნის წინ დაიწყო. ქვეყნის დასავლეთ ნაწილში ადგილობრივმა მეფუტკრეებმა თავიანთი გატაცება ოჯახურ ბიზნესად აქციეს, რაშიც მათ ევროკავშირი დაეხმარა. EU4Business ინიციატივის ფარგლებში მეფუტკრეებმა თანამედროვე აღჭურვილობა შეიძინეს და ინფრასტრუქტურა განაახლეს.
ორ ათეულ წელზე მეტი ხნის წინ, დასავლეთ საქართველოს იმერეთის რეგიონის სოფელ პატარა ჯიხაიშის მცხოვრებმა გიორგი ლაკვეხელიანმა მეზობლისგან საჩუქრად ფუტკრების ოჯახი მიიღო. ლაკვეხელიანმა, რომელიც მაშინ დაახლოებით 30 წლის იყო, ცოტა რამ იცოდა მეფუტკრეობის შესახებ და ფუტკრების ოჯახი, სამწუხაროდ, ვერ გადარჩა. მეზობელმა - ცნობილმა ქართველმა მეფუტკრემ - პასუხისმგებლობა საკუთარ თავზე აიღო და მოგვიანებით ლაკვეხელიანს მეფუტკრეობა ასწავლა.
„ამ გადაწყვეტილებამ განსაზღვრა ჩემი ცხოვრების შემდეგი 20 წელი“, - განმარტავს ლაკვეხელიანი. „თაფლის წარმოების მთელი ჯაჭვი ფაქტობრივად ნულიდან შევქმენით.”
შემდეგი წლების განმავლობაში ლაკვეხელიანი და მისი ორი ვაჟი გამოცდილი პროფესიონალი მეფუტკრეები გახდნენ. ყოველწლიურად ხუთ ტონამდე თაფლს აწარმოებდნენ და თავიანთ პროდუქციას დასავლეთ საქართველოს მაღაზიებში ყიდდნენ. თუმცა, წარმატებასთან ერთად თაფლის წარმოების ზრდამ ოჯახის დატვირთვაც გაზარდა.
თაფლის ხელით მოპოვება შრომატევადი პროცესია, რომელიც მოითხოვს თხელი დანის გამოყენებას. იმისთვის, რომ დანა ყოველთვის თბილი იყოს, პროცესის დროს საჭიროა მისი თბილ წყალში ხშირად მოთავსება. ლაკვეხელიანს და მის ვაჟებს უნდა ამოეღოთ თაფლი სკიდან და დარჩენილი ფუტკარი ჩამოეშორებინათ, შემდეგ კი თბილი დანით მოეჭრათ თაფლში დალუქული ცვილი. ამ ყველაფერს დიდი დრო და ენერგია სჭირდებოდა.
საბედნიეროდ, ლაკვეხელიანმა მიიღო გრანტი „გაზრდილი სასოფლო-სამეურნეო პრაქტიკა და მომხმარებელთა ამაღლებული ცნობიერება“ (CAPCA) პროექტის ფარგლებში, რომელიც დაფინანსებულია საქართველოში სოფლის მეურნეობისა და სოფლის განვითარების ევროპის სამეზობლო პროგრამის (ENPARD – საქართველო) მიერ. პროექტი მიზნად ისახავს გააძლიეროს სურსათის უვნებლობის პრაქტიკა რძის პროდუქტებისა და მეფუტკრეობის მრეწველობაში, გააუმჯობესოს სურსათის უვნებლობის სტანდარტებთან შესაბამისობა, ხელი შეუწყოს დაინტერესებული მხარეების ჩართულობას საქართველოს ღრმა და ყოვლისმომცველი თავისუფალი ვაჭრობის ზონის (DCFTA) შეთანხმებასთან ევროკავშირთან და მომხმარებელთა ცნობიერების ამაღლება სურსათის უსაფრთხოების რეგულაციებისა და მომხმარებელთა უფლებების შესახებ. პროექტის ფარგლებში ბენეფიციარებმა დანერგეს Geo Gap - ადგილობრივი სტანდარტი სოფლის მეურნეობის პროდუქტების (ხილი და ბოსტნეული) პირველადი წარმოებისთვის.
ლაკვეხელიანისა და მისი ოჯახისთვის ახალმა აღჭურვილობამ შეამცირა ფიზიკური შრომის საჭიროება. თაფლის ექსტრაქტორი ცენტრიდანული ძალის გამოყენებით ამუშავებს თაფლს, თუმცა პროცესი მოითხოვს წინასწარ გაწურვას, რათა ნარჩენები გაიფილტროს. ამისათვის ლაკვეხელიანმა სპეციალური დასაწური მოწყობილობა შეიძინა. გარდა ამისა, მან შეიძინა საპრესი აპარატი, რომელიც შეკუმშვის გზით თაფლს ცვილისგან გამოყოფს, და ჰომოგენიზატორი, რომელიც უზრუნველყოფს თაფლის ერთგვაროვან კონსისტენციას.
„ახალი აღჭურვილობის წყალობით, ახლა ჩვენ ყოველწლიურად ვაწარმოებთ ხუთიდან 15 ტონამდე თაფლს, მაშინ როცა ადრე მხოლოდ ხუთ ტონამდე ვაწარმოებდით“, - ამბობს ლაკვეხელიანი. „ამან მოგვცა მოტივაცია, რომ მეტი ვიმუშაოთ."
ლაკვეხელიანების ოჯახს ახლა აქვს ყველა საჭირო რესურსი და ინფრასტრუქტურა, რათა ბიზნესის გაფართოებისთვის შემდეგი ნაბიჯი გადადგას და საცალო ვაჭრობაში ჩაერთოს. თუმცა, ამისთვის მათ ჯერ უნდა შეისწავლონ ინვენტარის მართვის პრინციპები, ფასების სტრატეგიები, მარკეტინგის ტექნიკები მომხმარებლების მოსაზიდად, საცალო ვაჭრობის რეგულაციები და მიწოდების ჯაჭვის ლოგისტიკის საკითხები.
„ჩვენთვის ასე გამოიყურება განვითარება“, - ამბობს ლაკვეხელიანი. „საკუთარი ბრენდის შექმნა მნიშვნელოვანია, მაგრამ რეალური გამოწვევა მის წარმართვაშია“.
ლაკვეხელიანის მსგავსად გიორგი ბენიძეც შემთხვევით დაინტერესდა მეფუტკრეობით. მაშინ მხოლოდ 12 წლის იყო.
ყველაფერი იმ დღიდან დაიწყო, როდესაც ბენიძის სახლში სტუმარმა აღნიშნა, რომ ფუტკრების ოჯახი დაკარგა. ახალგაზრდა ბიჭმა ფუტკრების კვალს მიაგნო და ისინი სახლში დააბრუნა. სტუმარი იმდენად აღფრთოვანდა ბიჭის ძალისხმევით, რომ შესთავაზა, ფუტკრების ოჯახი თავისთან დაეტოვებინა.
„მას შემდეგ უამრავი წელი გავიდა. ახლა მყავს 200-მდე ფუტკრის ოჯახი და ყოველწლიურად ვაწარმოებ ხუთ ტონამდე თაფლს“, - ამბობს ბენიძე, თუმცა აღნიშნავს, რომ სამუშაოს მრავალი გამოწვევა ახლავს თან.
ბენიძე დასავლეთ საქართველოს იმერეთის რეგიონში, სოფელ გუმათში ცხოვრობს — რაიონში, რომელიც ნოტიო კლიმატით გამოირჩევა, განსაკუთრებით თბილ თვეებში. ასეთ პირობებში ტენიანობის კონტროლი გადამწყვეტია, რადგან თაფლი, რომელიც ბუნებრივად შთანთქავს ჰაერის ტენიანობას, ხარისხის დაკარგვისა და გაფუჭების რისკის წინაშე დგება. პრობლემა განსაკუთრებით მწვავდება, როდესაც თაფლის მოპოვების პროცესი რამდენიმე დღეს გრძელდება, რადგან ტენიან გარემოში ხანგრძლივი ზემოქმედება მის დეგრადაციას იწვევს.
ბენიძე ხშირად აწყდებოდა გაუმართავი ელექტროგაყვანილობის პრობლემებს, რაც იწვევდა ტექნიკის დაზიანებას, მათ შორის დამწვარი ძრავებისა და გაუმართავი კომპონენტების სახით. ამან არა მხოლოდ მისი საქმიანობა შეაფერხა, არამედ ტექნიკური ხარჯებიც მნიშვნელოვნად გაუზარდა.
ამ გამოწვევების გადასაჭრელად ბენიძემ, ისევე როგორც ლაკვეხელიანმა, მიმართა და მიიღო გრანტი ENPARD – საქართველოს მიერ დაფინანსებული CAPCA პროექტის ფარგლებში. საჭირო თანხებით მან შეიძინა დამატენიანებელი დანადგარი, რომელიც ეფექტურად ატარებს ტენს ჰაერიდან და აგროვებს მას რეზერვუარში, ინარჩუნებს ტენიანობის ოპტიმალურ დონეს და შესაბამისად - თაფლის ხარისხს.
გარდა ამისა, მან იყიდა მაღალი ხარისხის ჰომოგენიზატორი. „მაგალითად, თუ მე მაქვს სამი ტონა თაფლი, შემიძლია გამოვიყენო ჰომოგენიზატორი, რომ შევურიო ერთგვაროვანი პროდუქტის მისაღებად“, - განმარტავს ბენიძე.
„რადგან თაფლი ფერისა და გემოს მიხედვით განსხვავდება, ერთგვაროვანი კონსისტენციის უზრუნველყოფა აუცილებელია მომხმარებლის მოლოდინების დასაკმაყოფილებლად. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია სტანდარტიზებული ტიპის თაფლის შექმნა, რაც სინჯის აღებასა და გემოს შეფასებას ამარტივებს.“
ბენიძემ მზის პანელებიც შეიძინა, რათა გაუმართავი ელექტროგაყვანილობის პრობლემა მოეგვარებინა. პანელები უზრუნველყოფენ სტაბილურ ელექტროენერგიას, იცავენ აღჭურვილობას დაზიანებისგან, ამცირებენ ხარჯებს და ინახავენ ელექტროენერგიას იმ დროს, როცა თაფლის წარმოებისთვის საჭირო მოწყობილობა არ გამოიყენება.
გაუმჯობესებული აღჭურვილობისა და გაზრდილი თაფლის წარმოების წყალობით, ბენიძე ბიზნესის საქართველოს ფარგლებს გარეთ გაფართოებას გეგმავს. ამჟამად, ის სურსათის ეროვნული სააგენტოს მუდმივ სერტიფიკატს ელოდება, რომელიც მისთვის ლეგალურად თაფლის ჩამოსხმის, გავრცელებისა და ექსპორტის დაწყების საშუალებას შექმნის.
